Ortodonti Nedir?
Ortodonti, baş boyun bölgesindeki iskeletsel ve dişsel sorunların teşhisi, önlenmesi ve düzeltilmesi ile ilgilenen tedavi dalıdır. Bu tedavi sırasında çok basit dil ve damak egzersizlerinden porselen tellere, iskeletsel destek sistemlerinden, dişlerin iç taraflarına takılan lingual braketlere kadar pek çok yöntem ve materyal kullanılabilir.
Ortodontik tedavide kullanılan materyal ve yöntemler devamlı gelişse de, tedavi prensipleri değişmemektedir. Tüm tedavi dallarında olduğu gibi, erken teşhis, ortodontik bozuklukların önlenmesi ve düzeltilmesi için en önemli basamaktır.
Ortodontik Tedavi
Ortodontik tedavi sırasında çok basit egzersizlerden porselen tellere, iskelet destek sistemlerinden, lingual braketlere kadar pek çok yöntem kullanılabilir. Tel tedavisi uzun ve zahmetli bir süreçtir. Bu sürecin başında kişiler genelde yamuk dişlerinden oldukça şikayetçidir. Diş telleri ilk takıldığı zaman 3 4 günlük bir alışma safhasının ardından diş tellerine alışılır ve artık bu teller vücudumuzun parçası haline gelir. Diş teli takan kişilerin ilk bir kaç günlük sıkıntıları çok dikkate almaması, tedavinin daha erken ve etkili bitmesinin en önemli ayağıdır.Tel tedavisinde dikkat edilmesi gereken en önemli konu, dişlerin temizliğinin çok iyi yapılması ve tellerin korunmasıdır. Diş teli tedavisi sonunda, dişler oldukça güzel bir şekilde dizilirler. Size kalan, dişlerinizin bakımını ihmal etmemek ve ömür boyunca gülüşünüzün keyfini sürmektir.
Çocuk Ortodontisi
Çocukların diş yapısının takip edilmesi, ileride oluşacak daimi dişlenmenin sağlığı açısından çok önemlidir. Süt dişlerinin geçici olması, çoğu zaman ihmal edilmelerine ve erken çekilmelerine neden olmaktadır. Süt dişlerinin, doğal değişme sürelerinin tamamlanmasına kadar ağızda kalmaları, hem çene kemiklerinin gelişmesi açısından, hem de düzgün bir dişsel kapanışa temel olması açısından çok önemlidir. Çocuklarda ilk süt dişlerin sürmeleriyle birlikte dişler fırçalamaya başlanmalı ve süt dişlerinde koruyucu uygulamalar yapılarak çürümeleri önlenmelidir Çocuklarda ortodontik muayene, ilk daimi dişlenmenin başladığı 6-7 yaşlar civarında olmalıdır. Bu yaşta yapılacak muayene ile, hem dişlerde oluşabilecek kapanış sorunları, hem de çenelerin iskeletsel bozuklukları teşhis edilebilir. Ortodontik sorunlar, bademcik, geniz eti, ağız solunumu ya da atipik (bebeklik) yutkunması sonucunda da ortaya çıkabilir. Çocuk ortodontisindeki temel amaç, ortodontik soruna yol açan etkeni ortadan kaldırmaktır. Bazen çok kolaylıkla uygulanan basit önlemler sayesinde, hiç tel ya da damaklık takmadan da ortodontik bozukluklar durdurulabilir. Çocuklarda uygun önlemler alınıp, nedenler ortadan kaldırılırsa, ortodontik ve ortopedik sorunlar, belli seviyede düzelme gösterebilirler.Çocuk Ortodontisi
Bebeklerde dişlenme, 3-6 aylar arasında, kesici dişlerin sürmesi ile başlar. Bu süreç, 3 yaşlarına kadar devam eder. 3-6 yaşlar arasında dişlenmede değişiklik olmaz. 6-7 yaşlarında daimi kesicilerin ve 1. büyük azı dişlerinin sürmeleri ile başlayan daimi dişlenme ise, 11-12 yaşlarında köpek dişlerinin sürmesi ile biter. Çocukluk çağında dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri, 6-7 yaşlarında süren 1. büyük azı dişlerinin korunmasıdır. Bu dişler çoğu zaman süt dişleri ile karıştırılır ve ihmal edilir. 1. büyük azı dişleri, dişlenmenin temel taşlarıdır ve sürmekte olan diğer daimi dişler için rehberlik yaparlar. Bu dişlerin temizliğine çok dikkat edilmeli ve fissür örtücü (dişlerin çiğneyici yüzeylerindeki doğal çatlakların kapatılması) uygulamaları ile dişler çürüğe karşı korunmalıdır.Çocuk Ortodontisi
Çocuklarda Oluşabilecek Bazı Sorunlar, Aileler Tarafından da Teşhis Edilebilirler. Dikkat Edilecek Noktalar Şunlardır:
• Dişlerin çok önde ya da arkada olması,
• Dişlerin birbirlerini örtmemesi ve dilin yutkunma sırasında dışarı çıkması,
• Ağız açık uyuma,
• Dişlerin çok aralık ya da sıkışık olması,
• Sağ ya da sol taraftaki dişlerin eş zamanlı sürmemesi,
• Parmak- biberon emme alışkanlıklarının devam etmesi,
• Alt ya da üst çenenin, ağız dışından da belirgin olacak şekilde önde ya da arkada olması.
Ortodontide ideal tedavi zamanı, problemin tipine ve şiddetine bağlı olarak, ortodonti uzmanı tarafından belirlenir. Basit dişsel sorunların tedavisi genellikle tüm dişlenmenin bittiği 12 yaşına kadar ertelenir. Bununla birlikte özellikle 1. büyük azı dişlerini ilgilendiren sorunlar, süt dişlerinin erken kaybıyla ortaya çıkan sorunlar ve çenelerin iskeletsel sorunları daha erken yaşta tedavi edilmesi gereken problemler listesine girerler. Özellikle alt ve üst çenenin konumlarıyla ilgili sorunlar, çocuğun büyüme potansiyeli kullanılarak düzeltildiği için, 7-8 yaşlar civarında tedaviye başlanır ve 11-12 yaşlar sırasında da tedavi bitirilir. Burada önemli olan çocuğun kronolojik yaşı değil, büyüme-gelişimi ile ilgili olan kemik yaşıdır.
Tedavide Kullanılan Yöntemler Nelerdir?
Çocuklardaki ortodontik ve ortopedik sorunların düzeltilmesinde pek çok yöntem ve aparey vardır. Ortodontik tedavi prensiplerinin en başında problemin sebebinin ortadan kaldırılması vardır. Örneğin ağız solunumu sebebiyle ön dişlerinde açıklık olan bir çocuğun tedavisinde uygulanacak ilk yöntem, ağız solunumunun sebebini bulmak (bu amaçla KBB uzmanlarından da yardım alınabilir) ve önlemektir. Sebebin ortadan kaldırılması açıklığın şiddetini ve ilerlemesini durduracaktır. Bununla eş zamanlı olarak, dil alışkanlıklarını kontrol edecek damaklıklar ve dil egsersizleri uygulanarak açıklık düzeltilir. Buna benzer biçimde her soruna özel tedavi yaklaşımları vardır.
Ortodontik tedavide genel olarak 2 çeşit aparey kullanılır. Bunlar ağız dışı aygıtlar ve ağız içi aygıtlardır. Ağız dışından takılan aygıtlar (çenelik ve enselikler gibi) genellikle iskeletsel sorunların düzeltilmesinde ya da ağız içinde kullanılan aygıtlara destek olmak amacıyla kullanılır. Ağız içi aygıtlar da, hareketli apareyler (damaklıklar) ve sabit aygıtlar (diş telleri, braketler) olmak üzere 2 çeşittir. Damaklıklar genelde çene darlıklarında ya da yer tutucu olarak kullanılırken, braketler, boşlukların kapatılması ve dişlerin eksen eğimlerinin ayarlanması gibi daha detaylı tedavilerde kullanılırlar.
Ortodontik sorunlara, ortopedik (iskeletsel) sorunların eşlik ettiği bazı durumlarda enselikler ve başlıklar gibi ağız dışı aygıtlar da kullanılabilir. Bu aygıtlar büyümekte olan iskeleti doğru yönde yönlendirebilir ve erişkin yaşta oluşabilecek cerrahi müdahaleleri engellemekte oldukça başarılıdırlar. Bu aygıtlar genellikle günde 18 saat civarında takılırlar ve hem ortodontik hem de ortopedik etki gösterirler.
Çocuk ortodontisinde kullanılan bir başka yöntem de sabit aygıtlardır (diş telleri, braketler). Braketler dişlerin üzerine özel bir yapıştırıcı ile yapıştırılır ve tedavi boyunca çıkmazlar. Bu aygıtların avantajı, daha hızlı diş hareketinin sağlanmasıdır. Çocuğunuzda nasıl bir tedavi mekaniğinin kullanılacağına ortodonti uzmanı karar verecektir.
Çocuklarda son zamanlarda şeffaf plak tedavileri de sıklıkla uygulanmaktadır.
Tedavi Sırasında Nelere Dikkat Etmek Gerekir?
Ortodontik tedavi süreci, çocuklar tarafından, büyük hastalara göre daha kolay tolere edilir. Tedavi gören çocuklar, ders çalışabilir, oyun oynayabilir, spor ve sanat aktivitelerinde bulunabilirler. Tedavi sürecinin ilk bir kaç gününde ağrı ve sıkma hissi olsa da, zamanla dişler ve ağız dokuları bunlara alışır ve sanki teller hiç yokmuşçasına bir adaptasyon olur. Dişlerdeki düzelme, sadece ve fonksiyonel yararlar sağlamakla kalmaz, çocukların, dişlerinin görünümünden dolayı duydukları psikolojik sıkıntıların da giderilmesine yardımcı olur.
Ortodontik Tedavi Ne Kadar Sürer?
Sabit aygıtların kullanıldığı durumlarda dikkat edilmesi gereken en önemli husus, uygun bir ağız bakımının sağlanmasıdır. Braketler, diş temizliğini zorlaştıran girinti ve çıkıntılara sahiptir. Normal şartlar altında dişlerin uygun biçimde fırçalanabilmesi için gereken süre 2 dakika civarındayken, diş teli takan hastalar dişlerini 3-4 dakika boyunca fırçalamalıdırlar. Diş fırçalamada en önemli hususun fırçalama zamanından çok fırçalama etkinliği olduğu unutulmamalıdır. Dişler hekimin anlattığı şekilde diş plaklarını giderecek şekilde fırçalanmalıdır.Tedavi sırasında sert besinlerin tüketilmesi, tellerin kırılıp bozulmasına sebep olabilir. Bunu engellemek amacıyla özellikle meyvelerin çekirdekleri çıkartılmalı, sert besinler dilimlenerek tüketilmelidir. Çocukların ortodontik tedaviye kolay uyum sağlamaları için, anne ve babaların desteği çok önemlidir. Çocuklara diş fırçalama alışkanlığı kazandırılması, yapılması gereken ilk şeydir. Bununla birlikte damaklıkların istenen saatte takılmasının takibi de ebeveynler tarafından takip edilmelidir.
Çocuklarda uygulanan tedaviler, genellikle büyümeyle birlikte etki gösterirler. Iskeletsel bozuklukların tedavileri 1-3 sene civarlarında sürebilirken, basit yer darlıklarının ya da çapraşıklıkların tedavisi daha kısa sürebilir. Bu süre içinde genellikle 4-6 haftada bir randevuya gelinir ve tellere gerekli müdahaleler yapılır.
Çocuk tarafından çıkartılabilen aygıtların (damaklıklar, çenelik ve enselikler gibi) etkin olabilmesi için günde 18-20 saat civarında takılmaları gerekmektedir. Problemin büyüklüğüne göre ortodonti uzmanı gerekli kesin süreyi saptayacaktır. Apareylerin gereğinden kısa süre takılması, dişlerde düzelmenin yavaş olmasına, bazen de tedavinin aksamasına sebep olacaktır. Ortodontik tedavide hasta uyumu bu açıdan çok önemlidir. Hareketli aparey kullanımında sıklıkla rastlanan sorunlardan birisi de damaklıkların kaybedilmesidir. Damaklıklar yemeklerde çıkartıldığı zaman mutlaka kutusuna konmalı, kesinlikle peçeteye sarılıp cebe konmamalıdır.
Yetişkinlerde Ortodontik Tedavi
toplumdaki gelişim ve sosyal ilerlemeyle birlikte, erişkin ortodontisi ihtiyacı da artmıştır. Güzel bir ağız yapısı ve mutlu gülümsemeler, hem iş, hem de sosyal yaşamın en önemli unsurlarından birisini oluşturmaktadır. Günümüzde gittikçe daha fazla sayıda erişkin, ortodontik tedavi talep etmektedir.
Ortodontik sorunlar, çocukluk çağında başlayabileceği gibi, diş kaybı, dişeti rahatsızlıkları gibi problemlere bağlı olarak erişkin yaşta da oluşabilir. Bu sorunların düzeltilmesi, sorunu çözmekten öte, dişlerin sağlığını sağlamak ve ömrünü uzatmak açısından önemlidir. Oluşmuş olan bir dişeti rahatsızlığı sonucunda dişlerde aralıklar meydana gelmiş olabilir. Bu aralığın ortodontik olarak düzeltilmesi, hem görüntüyü düzeltecek, hem de dişlerin birbirleriyle ilişkisini sağlamlaştırarak dişleri taşıyan kemik yapıyı kuvvetlendirecektir.
Modern ortodontinin başlamasından günümüze, ortodontik malzemeler ve teknikler ortaya çıkmış, diş renginde braketler, şeffaf damaklıklar ve dişlerin iç yüzeylerine takılan braketler geliştirilmiştir. Bu sayede erişkin hastalar son derece kolay biçimde tedavi olabilmektedir. Erişkin hastalara uygulanabilecek ortodontik aygıtlar şunlardır:
Porselen Braketler:
Artık metal braketler yerine diş yüzeyine yapıştırılan porselen, safir ya da kompozit braketler üretilmektedir. Bu braketler diş renginde ya da şeffaftır ve çok yakından bakılmadıkça farkedilmezler. Buna ek olarak, kullanılan teller de beyaz kaplamalı olabilir, bu sayede hemen hemen hiç farkedilmeden ortodontik tedavi görebilirsiniz.
Lingual Braketler:
Bazı durumlarda, kullanılan teller dişlerin iç yüzeylerine yapıştırılabilmektedir. Bu teknik, lingual ortodonti olarak adlandırılır. Bu tekniği özel kılan, tamamen kişiye özel braketler hazırlanmasıdır. Kendine has bazı avantaj ve dezavantajları olan bu teknikte, dişlerin dış yüzeylerine braket yapıştırılmamakta ve dolayısıyla tamamen görünmez bir tedavi yapılabilmektedir.
Invisalign – Clear Aligner – Şeffaf Plak
Bu yöntemde, dişlerdeki yamuklukları gidermek amacıyla bilgisayar ortamında planlanan bir seri şeffaf plak üretilir. Bu şeffaf plaklar belli süreler uygulanarak dişlerde düzelme sağlanır. Bu yöntemin avantajı, istendiği özel durumlarda hasta tarafından çıkartılabilmesidir. Yeme-içme kısıtlaması olmaması ve temizliğin çok daha kolay yapılması ise diğer avantajlarıdır.
Hareketli Apareyler:
Bazı basit diş hareketleri, takıp çıkartılabilen apareylerle yapılabilir. Bu aygıtlar, belli sürelerle uygulanarak istenen diş hareketleri elde edilebilir. Bu aygıtların yapılmaları ve uygulanmaları kolay olsa da çok hassas diş hareketleri yapamazlar.
Ortodontik tedavi, erişkin hastalar tarafından çok kolaylıkla adapte olunabilen bir süreçtir. Ortodontik tedavi, eskiden olduğu gibi sadece çocuklara uygulanan ve görüntüsü rahatsızlık veren metal tellerden ibaret değildir. Gittikçe çok daha fazla erişkin, ortodontik tedavi talebiyle ortodontistlere başvurmakta ve ortodontik tedavi gören erişkinler, kendisine dikkat eden, ağız bakımına ve estetiğine önem veren insanlar sınıfına girmektedirler. Tedavinin ilk bir kaç günü tellere ve braketlere uyum süreci ile geçebilir. İlk günler dişlerde hafif ağrı ve gerilme hissi olabilir. Ağız dokularının adaptasyonundan sonra, sanki dişlerimizde hiç tel yokmuş gibi rahat edebiliriz.
Ortodontik tedavi sırasında gündelik hayatımızın tüm gerekliliklerini yerine getirebiliriz. Çalışan hastalarımız rahatlıkla işlerini devam ettirebilir, hobilerini (spor ve müzik gibi) sürdürebilirler. Tedavi sürecinde dikkat edilmesi gereken en önemli konu, diş temizliğidir. Diş yüzeylerindeki teller, doğru fırçalama tekniği kullanıldığı sürece, temizlik için engel oluşturmazlar. Ortodontistiniz sizi, uygun diş fırçaları, ara yüz fırçaları ve diş iplerinin kullanımıyla ilgili bilgilendirecektir. Ortodontik tedavinin ilerlemesiyle birlikte, dişleriniz düzelmeye, eğer ortodontik amaçla diş çekimi yapıldıysa çekim boşlukları kapanmaya başlayacak. Bu aşamadan sonra gittikçe düzelen dişleriniz, sizi çok daha güzel ve sağlıklı bir görüntüye kavuşturacaktır.
Ortodontik Tedavinin Alternatifi var mı?
Ortodontik tedavinin en güzel tarafı, sizi kendi dişlerinizi kullanarak güzelleştirmektir. Ortodontik tedavinizin sonunda dişleriniz, tedavinin başladığı günkü halinden farklı değildir. Ortodontik tedavinin yaygınlaşmasından önce, dişlerdeki yamuklukları düzeltmek için uygulanan yaygın yöntem, yamuk dişler üzerine kaplamalar yapmaktı. Bu yöntemin terkedilmesindeki sebep, köprü yapımında dişlerin mine yapısının aşındırılması ve bunun yerine yapay porselen kaplamalar yapılmasıdır.
Ortodontik Bozukluklar
Ortodonti, baş boyun bölgesindeki iskeletsel ve dişsel sorunların teşhisi, önlenmesi ve düzeltilmesi ile ilgilenen tedavi dalıdır. Bu tedavi sırasında çok basit dil ve damak egzersizlerinden porselen tellere, iskeletsel destek sistemlerinden, dişlerin iç taraflarına takılan lingual braketlere kadar pek çok yöntem ve materyal kullanılabilir.